Poniedziałek i wtorek przebiegają pod znakiem spraw ważnych dla samorządu województwa. Najpierw walne zgromadzenie Związku Województw RP i spotkanie marszałków z unijnym komisarzem w Krakowie, potem zaś ważne posiedzenie Konwentu Marszałków RP w Szczawnicy.
Budżet unijny po 2028 roku
Marszałek Szymon Ogłaza uczestniczył w spotkaniu z Komisarzem ds. Budżetu i Administracji Publicznej oraz Zwalczania Nadużyć Finansowych Piotrem Serafinem. Dyskutowano tam o założeniach Wieloletnich Ramach Finansowych 2028+ oraz projektowanej roli regionów we wdrażaniu polityki spójności po 2027 roku. Komisarz Piotr Serafin przypominał m.in. najważniejsze wnioski Parlamentu Europejskiego dotyczące zmian budżetu długoterminowego dla Unii. Według Paramentu budżet po 2027 r. musi być elastyczny, by odpowiadać na obecne realia geopolityczne, gospodarcze i środowiskowe. Parlament skrytykował koncepcję „megafunduszy” łączących istniejące programy, wskazywał też na potrzebę równowagi instytucjonalnej w decydowaniu o przeznaczeniu i kontroli funduszy .
Jak podkreślali marszałkowie, obecnie kluczową kwestią jest określenie roli regionów w realizacji przyszłej polityki spójności, począwszy od 2028 r. Obecnie mówi się o krajowych i regionalnych partnerstwach na rzecz inwestycji i reform. Nadal nie wiadomo jednak, co to oznacza w praktyce, m.in. jakie będzie usytuowanie kompetencyjne regionów w nowym modelu – czy np. pozostaną instytucjami zarządzającymi bezpośrednio komunikującymi się z Komisją Europejską czy też będą negocjować wyłącznie z rządem krajowym. Warto podkreślić, że środki polityki spójności są dla polskich województw istotnym zasileniem finansowym, które możemy spożytkować na działania i te o charakterze wyrównawczym i te o charakterze prorozwojowym. Spotkanie nie rozstrzygnęło dylematów, ale marszałkowi przekazali komisarzowi swoje wątpliwości i pytania.
O zmianach w samorządzie i bezpieczeństwie ludności
W Konwencie Marszałków Województw RP uczestniczyli tymi razem marszałkowie Szymon Ogłaza, Zuzanna Donath-Kasiura i Antoni Konopka. A obrady rozpoczęły się od spraw w obecnym czasie najważniejszych – czyli od dyskusji o bezpieczeństwie. Informacje o zmianach ustawy o zarządzaniu kryzysowym i o zadaniach marszałków zapisanych w tej ustawie mówił nadbrygadier Tomasz Klimczak, rektor Akademii Pożarniczej. Informował o tym, że trwają właśnie obowiązkowe szkolenia marszałków, przygotowujące do działania w sytuacjach zagrożenia. Kluczowym organem obrony ludności jest wojewoda, ale rola marszałków jest także istotna – mówił o tym Łukasz Kudlicki, doradca Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. To m.in. przygotowanie urzędu do ciągłości działania, szkolenia pracowników w urzędzie, ale także przygotowanie jednostek samorządowych, takich jak szpitale czy muzea, do działania w sytuacji zagrożenia.
Kolejnym ważnym tematem obrad było rozpoczęcie dyskusji nad aktualizacją ustawy o samorządzie województwa. Jak mówił marszałek Łukasz Smółka, marszałek województwa małopolskiego, przewodniczący w tym półroczu konwentowi, to dobry czas na rozpoczęcie dyskusji na temat zmian w samorządzie, wynikających ze zmian geopolitycznych.
Z prac zespołu eksperckiego, powołanego przez Konwent Marszałków Województwa kilkanaście lat temu wynika, że czas już nie na nowelizację ustawy sprzed 27 lat, nowelizowanej około 60 razy, ale czas na napisanie nowej ustawy o samorządzie województwa. Dziś także przyszedł czas nowych wyzwań, a pozycja regionów jest dziś nieadekwatna do skali wyzwań stojących przed krajem oraz do potencjału regionów. Brak dziś też tak naprawdę możliwości stanowienia prawa miejscowego, a regiony mają bardzo ograniczony wpływ na legislację krajową. Eksperci wskazują także na ubezwłasnowolnienie fiskalne województw – województwa nie mają żadnych dochodów własnych, a udział samorządów w wydatkach publicznych systematycznie spada. Dr Radomir Matczak, ekspert ds. zrównoważonego rozwoju, mówił również o programach centralnych, które są tak naprawdę „atrapami decentralizacji” i zdecydowanie ograniczają samodzielność inwestycyjną samorządów.
Stąd tez eksperci proponują rozpoczęcie dyskusji o zmianach, bo potrzeby są dziś duże. Według ekspertów konieczne jest dziś wzmocnienie uprawnień regulacyjnych, czyli danie możliwości regionom przyjmowania aktów prawa miejscowego (bo dziś to wyjątki, a nie zasada działania). To także potrzeba wzmocnienia samodzielności fiskalnej, a także zredefiniowanie zasady podziału zadań rząd-region oraz ustawowe umocowanie regionów w tworzeniu i realizacji strategii i polityk krajowych i UE. Dr Radomir Matczak wskazywał, że dotychczasowe doświadczenia pokazują , że katalog zadań kluczowych dla regionu to edukacja zawodowa, rynek racy, zdrowie, kultura, planowanie przestrzenne, publiczny transport zbiorowy, transformacja energetyczna i zmiany klimatyczne oraz rozwój gospodarczy. Podkreślał, że to pozwoliłoby myśleć o województwach samorządowych jako prawdziwych gospodarzach regionów. Eksperci przestawili tę propozycję marszałkom, licząc na zielone światło do rozpoczęcia dyskusji, a potem prac na ten temat. Marszałkowie takie zielone światło dali, choć wskazywali na trudności, na jakie po drodze będzie trzeba być przygotowanym.
vr
