Transplantacja narządów to metoda leczenia ratująca życie i zdrowie pacjentów, stosowana w przypadku całkowitej niewydolności organów. Przeszczep jest często jedyną nadzieją na uratowanie czyjegoś życia. Badania naukowe dowiodły, że transplantacja nie tylko poprawia jakość życia, lecz także istotnie je wydłuża. Po udanej transplantacji chory może przeżyć średnio 20-30 lat dłużej. Większość, bo aż ok. 90 % transplantacji narządów jest przeprowadzana z sukcesem.
Największą trudnością współczesnej transplantologii jest brak wystarczającej liczby narządów do przeszczepu.
Zgodnie z obowiązującym prawem, w Polsce funkcjonuje tzw. model domniemanej zgody oznaczający, że jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu wobec pobrania jej narządów po śmierci, uznaje się, że zgadza się na wystąpienie takiej ewentualności. Wszystkie zmarłe osoby, które nie wyraziły sprzeciwu, są zatem potencjalnymi dawcami. W rzeczywistości jednak, brak zgłoszenia sprzeciwu niekoniecznie musi oznaczać zgodę, może natomiast wynikać z nieświadomości, niewiedzy lub obawy dotyczącej ujawnienia własnych poglądów.
Zgoda krewnych na pobranie narządów od osoby zmarłej nie jest wymagana, jednak
w praktyce lekarz zwykle pyta rodzinę pacjenta, jaka była jego opinia w sprawie pobrania organów. Jeśli rodzina wyrazi swoje wątpliwości co do woli zmarłego, transplantacja nie zostanie przeprowadzona. Zdarza się, że chory nie sprzeciwiał się pobraniu organów, jednak nie poinformował bliskich o swojej woli, przez co nie są oni w stanie jasno ocenić sytuacji.
Odpowiedzialność rodziny w tym zakresie może być kłopotliwa i prowadzić do dylematów moralnych jej członków, którzy chcieliby postąpić zgodnie z wolą osoby zmarłej, a często wola ta nie jest im znana. Z drugiej strony, odmowa rodziny na pobranie organów w sytuacji, kiedy sam zmarły udzielił wyraźnej zgody, stanowiłaby podważenie jego autonomicznej decyzji.
Dlatego też, aby uniknąć potrzeby domniemywania czyjeś woli w przypadku niespodziewanej śmierci, niezależnie od wyznawanego światopoglądu warto, aby każdy poinformował bliskich o swojej decyzji w kwestii ewentualnego pośmiertnego oddania narządów.
- Zgoda: jeśli pragniemy świadomie wyrazić chęć niesienia pomocy chorym potrzebującym przeszczepów warto podpisać oświadczenie woli, wyrażające zgodę na pobranie po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia. W ten sposób dajemy dowód świadomej chęci ratowania życia i przywracania zdrowia chorym ludziom. Własnoręczne podpisanie oświadczenia znacznie ułatwia bliskim osoby zmarłej oraz lekarzom uszanowanie wyrażonej woli. Oświadczenia o zgodzie na transplantację nie trzeba zgłaszać ani rejestrować w żadnym systemie. Wystarczy wypełnić krótki formularz, wydrukować i poinformować swoich bliskich.
- Brak zgody: jeżeli nie wyrażamy zgody na zostanie dawcą narządów w przypadku swojej śmierci, należy to zgłosić w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich, prowadzonym przez Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant”, lub też podpisać własnoręcznie i nosić przy sobie stosowne oświadczanie; można też złożyć oświadczenie ustne w obecności co najmniej dwóch świadków, którzy pisemnie je potwierdzą.
„Decyzja o (nie)oddaniu po śmierci swoich narządów należy do każdego z nas. Poinformujmy bliskich o swojej decyzji, jakakolwiek ona by nie była. Pośmiertne oddanie narządów jest ostatnim, najcenniejszym darem, jaki człowiek może ofiarować drugiemu człowiekowi”.
