W niedzielę 2 maja, w samo południe, Marszałek Województwa Opolskiego i przedstawiciele samorządu województwa będą składać kwiaty w miejscach upamiętniających powstańców śląskich, rozsianych w różnych miejscowościach województwa opolskiego.
Obostrzenia epidemiczne nie pozwalają na organizowanie dużych uroczystości, więc to kameralne złożenie kwiatów będzie naszym hołdem złożonym pamięci powstańców.
Miejsca, jakie odwiedzą 2 maja przedstawiciele samorządów:
- Dobrodzień, przy budynku Zespołu Szkół – marszałek Andrzej Buła, Łukasz Fabianek – Starosta Powiatu Oleskiego, Joachim Wolczyk – Dyrektor Zespołu Szkół w Dobrodzieniu;
- Leśnica, rynek – radna województwa Edyta Gola;
- Zalesie Śląskie, przy kościele – radny województwa Roman Kolek;
- Góra św. Anny, cmentarz – wicemarszałek Zbigniew Kubalańca;
- Zdzieszowice, centrum– wicemarszałek Zbigniew Kubalańca;
- Opole, Plac Wolności – członek zarządu województwa Szymon Ogłaza;
- Popielów, ul. Powstańców Śląskich – członek zarządu województwa Szymon Ogłaza; prof. dr hab. Mirosław Lenart – Dyrektor Archiwum Państwowego w Opolu;
- Stare Siołkowice, Pomnik Jakuba Kani – członek zarządu województwa Szymon Ogłaza, Sybilla Stelmach, Wójt Popielowa;
- Kędzierzyn-Koźle, Koźle – park nad Odrą – radny województwa Robert Węgrzyn, radna województwa Brygida Kolenda – Łabuś, Michał Nowak;
- Kędzierzyn-Koźle, cmentarz na Kuźniczkach – radny województwa Robert Węgrzyn, radna województwa Brygida Kolenda – Łabuś, Michał Nowak;
- Kędzierzyn-Koźle, osiedle Pogorzelec, ul. Piotra Skargi – radny województwa Robert Węgrzyn, radna województwa Brygida Kolenda – Łabuś, Michał Nowak;
- Prudnik, obok parku miejskiego – Starosta Powiatu Prudnickiego, Radosław Roszkowski;
- Nysa, Plac Paderewskiego – Daniel Palimąka, Gabinet Marszałka UMWO;
- Głuchołazy, grób powstańca – członek zarządu województwa Antoni Konopka.
- Olszowa, grób powstańców – dr hab. Mirosław Lenart – Dyrektor Archiwum Państwowego w Opolu;
Zapraszamy także mieszkańców województwa opolskiego do takiego symbolicznego upamiętniania tej ważnej historycznej rocznicy, razem z marszałkiem Andrzejem Bułą i dyrektorem Archiwum Państwowego prof. Mirosławem Lenartem:
A dlaczego będziemy właśnie w tych miejscach? Tak pisze o nich prof. Anna Pobóg-Lenartowicz z Uniwersytetu Opolskiego:
Dobrodzień:
W pierwszej fazie powstania, 6 maja 1921 r. rozegrała się bitwa o Dobrodzień, w czasie której baony Teodora Mańczyka i Karola Lubosa uderzyły na to miasto, silnie bronione przez jednostki niemieckie. Szturm się powiódł, powstańcy wzięli do niewoli ponad 100 jeńców i sporo broni oraz amunicji. Miasto znajdowało się w rękach powstańców do końca działań zbrojnych. Było siedzibą głównego sztabu podgrupy „Linke”. W powstaniu wzięło udział wielu mieszkańców Dobrodzienia. Obecnie w Dobrodzieniu znajduje się tablica upamiętniająca powstańców śląskich oraz zbiorowa mogiła powstańcza na miejscowym cmentarzu.
Góra św. Anny:
Miejsce to jest najbardziej znanym terenem walk w czasie III powstania śląskiego. Jest wręcz symbolem tego powstania. To tu toczyły się najbardziej zacięte starcia pomiędzy oddziałami polskimi i niemieckimi. Już 4 maja Góra znalazła się w rękach powstańców, potem wielokrotnie przechodziła z rąk do rąk. Najzacieklejsze walki miały miejsce między 21 a 26 maja 1921 r. , w trakcie których wykorzystano także pociągi pancerne. W walkach tych najbardziej aktywne były grupy: „Wawelberga” (dowodzona przez Tadeusza Puszczyńskiego) oraz Roberta Oszka. Ten ostatni, dowodząc samochodem pancernym „Korfanty”, przeprowadził skuteczny kontratak na oddziały niemieckie (początek czerwca 1921 r.). Obie strony poniosły w trakcie tych walk znaczne straty. Mimo licznych ataków wojsk niemieckich nie udało im się przebić w stronę okręgu przemysłowego. Obecnie na Górze św. Anny znajduje się pomnik oraz muzeum czynu powstańczego.
Kędzierzyn – Koźle:
Ze względu na swoje położenie miasto było jednym z najważniejszych punktów strategicznych w czasie III powstania śląskiego. Było dużym węzłem kolejowym, znajdował się w nim także port. To wszystko sprawiło, że o miasto to podczas całego powstania toczyły się ciężkie walki. Powstańcom chodziło o utrzymanie w swoich rękach całego wschodniego brzegu Odry. Walki o miasto zaczęły się 6 maja 1921 r. Trzy dni później udało się zdobyć miasto dzięki szturmowi 3 kampanii pod dowództwem Franciszka Kawki. 10 maja batalion Jana Lortzki zdobył przystań w Koźlu. Niemcy wycofali się do Koźla. Straty po stronie niemieckiej były dość znaczne – kilkuset zabitych, wiele sztuk straconej broni, w ręce powstańców wpadło też 30 lokomotyw i prawie 3 tysiące wagonów. Kontrofensywa niemiecka nastąpiła 4 czerwca, kiedy to wojska płk. Magnisa uderzyły na Kłodnicę. Wycofujący się powstańcy wysadzili most na tej rzece. W każdej dzielnicy obecnego miasta toczyły się zacięte walki.
Leśnica:
W trakcie III powstania śląskiego Leśnica była miejscem zaciętych walk. Na początku powstania (7 maja 1921 r.) została opanowana przez batalion strzelecki Pawła Dziewora z Podgrupy Północ. Dwa dni później powstańcom udało się odeprzeć kontratak wojsk niemieckich. W Leśnicy znajdowało się dowództwo pułku katowickiego Walentego Wojkisa z Grupy Wschód. W trakcie walk o Górę św. Anny (21-26 maja) Leśnica najpierw została zdobyta przez oddziały niemieckie, a następnie przechodziła z rąk do rąk. Walki były na tyle zacięte, że toczono je nawet o poszczególne budynki. Z Leśnicy pochodził Edmund Rudner, członek Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, uczestnik III powstania śląskiego, który brał udział w walkach o Górę św. Anny.
Obecnie w dawnym budynku Związku Polaków w Niemczech mieście się Muzeum Czynu Powstańczego, znajduje się tez niewielki pomnik powstańców śląskich oraz zbiorowa mogiła powstańców poległych w czasie III powstania śląskiego.
Nysa:
Nysa leżała w tej części Śląska, której nie obejmował plebiscyt. Stacjonowały w niej wojska niemieckie, które brały udział w walkach w III powstaniu. Tu także znajdował się obóz przejściowy dla powstańców, którzy zostali wzięci do niewoli.
Opole:
Na obecnym Pl. Wolności w gmachu dawnej rejencji opolskiej znajdowała się siedziba Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, która miała czuwać nad prawidłowym przebiegiem plebiscytu na Górnym Śląsku. Na czele Komisji stał gen. Henri Le Rond, któremu poświęcona jest tablica znajdująca się na Pl. Wolności. Na czele komisariatu plebiscytowego w Opolu stał dr Ludwik Ręgorowicz.
III powstanie śląskie rozpoczęło się od wysadzenia przez grupę „Wawelberga” w nocy z 2/3 maja 1921 r. mostu na Odrze w (Opolu)-Szczepanowicach. Z Opolem związanych było wielu działaczy plebiscytowych oraz późniejszych powstańców śląskich, takich jak: Szymon Koszyk (od sierpnia 1920-lutego 1921 komendant Polskiej Organizacji Wojskowej na powiat opolski, w III powstaniu dowódca I baonu opolskiego), Walenty Bias (został pobity przez Niemców, bowiem posądzili go o udział w wysadzeniu mostu na Odrze – pochodził z Szczepanowic), Robert Morys także ze Szczepanowic, który poległ w czasie III powstania, Jan Adamek z Grudzic, Franciszek Buhl z Groszowic, Alojzy Damboń i wielu innych.
Popielów:
Przed III powstaniem śląskim w Popielowie stacjonowała część grupy dywersyjnej tzw. Oddział Dywersyjny „Popielów”, który odpowiadał za wysadzenie mostu na Budkowiczance. Dowódcą oddziału Popielów był podchorąży Stanisław Pelc. W Klinku koło Popielowa urodził się ks. Franciszek Kupilas kapelan Lędzińskiej Kompanii Powstańczej w czasie III powstania śląskiego. Tu proboszczem był ks. Robert Adamek. W czasie plebiscytu ks. Adamek optował za Polską i niewątpliwie agitował na rzecz przyłączenia plebiscytowego obszaru Śląska do Polski. Z tego powodu był tropiony przez niemiecką policję i musiał uciekać z Popielowa.
Prudnik:
W czasie plebiscytu funkcjonował prudnicki powiatowy komisariat plebiscytowy, ale komisarz stacjonował w Głogówku, bowiem samego Prudnika obszar plebiscytowy nie obejmował. Mimo to tak w samym mieście, jak i w jego najbliższej okolicy znajdowali się działacze związani z polskim ruchem narodowościowym. Do nich z pewnością możemy zaliczyć rodzinę Nabzdyków: Walerię Nazbdyk czy Stanisława Nabzdyka pochodzących z niedalekiej Grabiny. Z tej miejscowości pochodził też innych znany działacz plebiscytowy Jan Augustyn. Także wieś Gostomię możemy uznać w tym czasie za twierdzę polskości. Stąd pochodzili: Antoni Robota, proboszcz we Włochach i Jedłowniku, Władysław Robota, proboszcz w Gierałtowicach, a zwłaszcza Filip Jakub Robota (ur. 30 kwietnia 1841 w Gostomi, zm. 17 maja 1902 w Prudniku) – polski nauczyciel, działacz oświatowy i społeczno-narodowy na Śląsku. Proboszczem w Gostomii był natomiast ks. Długosz Franciszek (1874-1940), po plebiscycie wygnany stąd przez bojówkę niemiecką z Prudnika został proboszczem w Studzionce, w czasie II wojny światowej zamordowany w Dachau. Na terenie Prudnika i okolic działało kilka grup dywersyjnych, których celem było utrudnienie oddziałom niemieckim działań zbrojnych.
Zalesie Śląskie:
To była to miejscowość leżąca na strategicznej trasie do Sławięcic, stąd, tak jak w przypadku innych miejscowości w tym rejonie, toczyły się w niej zaciekłe walki pomiędzy obiema stronami, zwłaszcza w czasie tzw. bitwy o Górę św. Anny(maj 1921 r.). Z Zalesia pochodził Konstanty Mróz, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, uczestnik II i III powstania śląskiego. W czasie III powstania był dowódcą plutonu w baonie Pawła Dziewory, a następnie komendantem placu w Zalesiu. W miejscowości tej znajduje się grób czterech powstańców śląskich (Buszek, Gasz, Burcek, Matuszek), poległych w czasie walk o św. Annę, 21 maja 1921 r.
Zdzieszowice:
Zdzieszowice ze względu na swoje strategiczne położenie odgrywały niezwykle istotną rolę w działaniach zbrojnych w czasie III powstania śląskiego. Powstańcom dowodzonym przez Leonarda Krukowskiego ( z baonu kozielskiego) udało się zdobyć miasto 9 maja 1921 r. W następnych dniach, mimo ataków oddziałów niemieckich, udało się utrzymać miasto w polskich rękach. Zostało ono odbite przez wojska niemieckie 21 maja. Niemal do końca powstania trwały zacięte walki o i wokół miasta, chodziło głównie o to, aby nie dopuścić Niemców do Kędzierzyna i Kanału Kłodzkiego. Oddziały powstańcze użyły pociągów pancernych. Szczególnym bohaterstwem wykazał się pułk Karola Gajdzika. Na cmentarzu w Zdzieszowicach znajduje się zbiorowa mogiła powstańcza, a w mieście stoi pomnik poświęcony powstańcom śląskim.
